लघुकथा सङ्ग्रह (अङ्क २७ मा प्रकाशित)

 

पुस्तक समीक्षा (अङ्क २७ मा प्रकाशित)

लघुकथाकार मनीषकुमार शर्मा ‘समित’को अर्धशताब्दी नामक लघुकथासङ्ग्रह २०८१ मा तेस्रो कृतिको रुपमा प्रकाशित भएको छ । यस कृतिभित्र उनले लेखेका अभिलाष, अभुक्त, पुर्ताल, प्रतिकृति, दीक्षामन्त्र, प्रत्याघात लगायत विभिन्न शीर्षकका पचासवटा लघुकथाहरू राखिएका छन् । यस सङ्ग्रहभित्रको अभिलाष शीर्षकको पहिलो लघुकथामा बालकले उत्साहमा कृतिम मानवतिर फर्कंदै प्रश्न गरे भगवानको घरमा जानुभएकी मेरी आमा कहिले फर्कनुहुन्छ? पुर्ताल शीर्षकको लघुकथामा आफू विरुद्ध उजुरी परेको र यथाशीघ्र हाजिर हुनु भन्ने जिल्ला प्रशासनको आदेशले उसको दिमाग चकराएको थियो । छरछिमेक कसैलाई पनि अहित चिताएको थिएन, कुरै आपराधिक कार्यमा पनि संलग्न थिएन, फेरि कसरी यो उजूरी पर्‍यो ? ऊ घोत्लिदै थियो भनेर मनिषकुमारले लेखेका छन् ।

प्रस्तुत सङ्ग्रहका कथाहरू हाम्रो दैनन्दनीय घटनाहरूको बुनोट हो । कथाहरू सरल र बोधगम्य  छन् । धर्म, सस्कृति, शिक्षा र सामाजिक भावनासँग जोडिएका विसङ्गतिहरूलाई सरल र सहज ढङ्गले प्रस्तुत गरिएको छ । प्रतिकृति शीर्षकको लघुकथामा मुस्कानरुपी रुप, मोहित पार्ने दन्तलहर, घुँगुरिएको कालो केश, ओठ, आँखा, नाकको बनावट, सपक्क परेको जीउडाल, शालीन पहिरनले उनलाई पटक पटक घुुटुक्क थुक निल्न बाध्य बनाएको छ ।

दीक्षामन्त्र शीर्षकको लघुकथामा खचाखच भएको समारोहस्थल खाली हुँदै गयो । औपचारिक पोसाकमा ठाटिएका सुकिलामुकिलाहरू खुशीका तरङ्गमा लहरिदै बाहिर निस्के । कोही कीर्तिमान राख्न सफल भएकोमा गर्वले नाकको पोरा फुलाउँदै थिए । लघुकथाका स्रष्टा मनिषकुमारले जीवनका विभिन्न सन्दर्भ र घटनालाई एक क्षणको अनुभूतिमा समाहित गरेर लघुकथाको आकारमा ढालेका छन् । त्यसरी व्यक्त क्षणको अनुभूति र सन्दर्भबाट जीवनको एउटा एउटा विषयले पूर्णताको बोध गराउँछ । घटनाको व्याख्या नगरी उनी विषयलाई संकेतात्मक रुपमा सम्प्रेषण गर्छन् । 

समालोचना (अङ्क २७ मा प्रकाशित)

उमानाथ दाहालको लघुकथा 'आमा' पढ्दा मन गह्रौं हुन्छ । सुरुको दृश्यमा रामले आमाको तस्विरसँग गरेको पूजाआजा साधारण लागे पनि त्यसमा रहेको भाव अत्यन्त गहिरो छ । आमालाई गुमाएको पीडा, तस्विरमा मात्र बाँकी रहेको मातृत्व, अनि स्मृतिको गहिराइले कथा आरम्भमै पाठकलाई छोइहाल्छ ।

लघुकथामा रामको यात्रा प्रतीकात्मक छ । घरभित्र आमाको तस्वीरसँगको संवादले मातृत्वप्रतिको श्रद्धा देखाउँछ । वृद्धाश्रमतर्फको पाइला समाजप्रतिको प्रश्न हो । लघुकथाकार दाहालले धेरै शब्द खर्च नगरी सानातिना दृश्यमार्फत ठूलो यथार्थ उतारेका छन् ।

वृद्धाश्रमको वर्णनमा 'आशामुखी वृद्ध–वृद्धा' भन्ने प्रयोग अत्यन्त अर्थपूर्ण छ । जीवनको अन्तिम चरणमा सन्तानको आशा गर्ने तर निराशाको छायामा बाँचेका वृद्धवृद्धाको चित्र एक वाक्यमै खिचिएको छ । यही वाक्य पढ्दा मेरो मन आफ्नै ठाउँको वृद्धाश्रमतिर लाग्छ, जहाँ मैले पनि यस्तै अनुहारहरू देखेको छु ।

रामले मनमनै भनेको वाक्य– “धिक्कार छ यी देवतासमान वृद्धका सन्तानलाई !”  साहित्यिक मात्र नभई सामाजिक उद्घोष हो । यसमा आजको यथार्थ र भोलिको भय दुवै मिसिएको छ । आमाबुबालाई बिर्सने सन्तानलाई धिक्कार्ने स्वर मेरो आफ्नै मनको आवाजजस्तै लाग्छ ।

लघुकथाको उत्कर्ष त्यतिबेला आउँछ जब रामले एक वृद्धाको अनुहारमा आमाको झल्को देख्छ । यथार्थ र स्मृतिको भेट त्यही क्षण हुन्छ । त्यो वृद्धासँगको संवाद हृदयविदारक छ । विशेष गरी जब वृद्धा भन्छिन्‌– “मेरो कोही छैन नानी  ! … छोरो विदेश गएको, मरे कि बाँचे अत्तोपत्तो छैन ।” यो वाक्यले हजारौँ वृद्धआमाबुबाको पीडा बोलेको छ ।

मैले पनि कतिपल्ट यस्तो वाक्य आफ्नै छिमेकी वृद्धाआमाबाट सुनेको छु । सन्तान विदेशिएपछि बुढेसकालमा आधारविहीन हुने पीडा यो कथामा मेटाफोर होइन, कठोर यथार्थ बनेर आएको छ । त्यसैले कथा पढ्दा आँखा रसाउँछन् ।

हिन्दी लघुकथा (अङ्क २७ मा प्रकाशित)

 शवों के ढेर से कहीं सिसकने की आवाजें आ रहीं थीं। दूर दूर तक कोई नहीं था सुनने वाला सिवाय उन गिद्धों के जो अपने शिकार को नोच खाने की प्रतीक्षा में थे ।

“क्या कहीं सूखा या अकाल पडा है, ये त्राहिमाम कैसा, मानवता क्यों सिसक रही है ।’’ एक वृद्ध गिद्ध ने दूसरे युवा गिद्ध से पूछा ? उत्तर मिला गिद्धों की एक नई प्रजाति ने जन्म लिया है, जो अपने शिकार को पहले शव बनाते हैं, फिर उसकी मृत्यु पर दुःख जताते हैं और फिर उसे नोच–नोच कर खाते हैं ।

कौन हैं वे, कहाँ से आये ? वृद्ध गिद्ध ने आश्चर्यचकित हो पूछा ?

युवा गिद्ध ने उत्तर में कहा “मानव जब राजनीति में आता है, और फिर राजनीतिक शक्तियों को पाने की लालसा में मानवता की तिलांजली दे देता है । तब वह राजनीतिक गिद्ध कहलाता है ।’’

उत्तर सुन कर वृद्ध गिद्ध बोला ये तो हमें बदनाम कर रहे हैं । यह तो अपनों पर ही झपट रहे हैं । हम तो अपने क्या दूसरे प्रजाति के जीवों के भी मरने तक इन्तजार करते हैं ।

ग्रेट ब्रिटेन

..............................................................................‍

..‍.‍.‍साथ सहयोगको खाँचो

लघुकथा संसार र कविता संसार अनलाइन मासिक पत्रिकालाई
जीवित राख्नका लागि तपाईंको 
आर्थिक सहयोग महत्वपूर्ण हुन्छ ।

अनुवाद लघुकथा (अङ्क २७ मा प्रकाशित)

अमर शहीद  'दीपक' को पार्थिव शरीर देखेर पूरै गाउँ रोइरहेको थियो । तर उनकी श्रीमती भने केही खोजिरहेझैँ गरी शवलाई नियाल्न व्यस्त थिइन् ।

जब कसैले उनलाई झक्झक्याउँदै सोध्योः “के भयो? के खोज्दै हुनुहुन्छ?”

उहाँले भन्नुभएको थियो,  'जब म शहीद हुन्छु, तब यो पदक मेरो छातीमा राखिदिनु है! म यसलाई आफूसँगै लैजान चाहन्छु।' मासुको यो थुप्रोमा त्यही छाती खोजिरहेकी छु।

– बिजुरी, मध्य प्रदेश, भारत

..............................................................................‍

..‍.‍.‍साथ सहयोगको खाँचो

लघुकथा संसार र कविता संसार अनलाइन मासिक पत्रिकालाई
जीवित राख्नका लागि तपाईंको 
आर्थिक सहयोग महत्वपूर्ण हुन्छ ।